Öğrenciler, insanlığın anlamını yarattığımız, çağdaş, güzel bir dünya için hazırlanmalıdır. Bu anlamda yeniyi uygun bir şekilde karşılamak, eskiyi yinelemekten daha doğrudur. Bu nedenle genel anlamda eğitim gibi sanat eğitimi de salt yinelenmeye değil, yaratıcılığa ve tasarıma yönelik olmalıdır. Tasarım değişmenin somutlaşmış halidir, değişikliği yansıtmaktır ve toplumsal bir eylemdir. “Yaptığımızı öğreniriz”, diyen John Dewey ve “Ortam mesajdır”, diyen Marshall Mcluhan’ dan çıkışla eğitimin pratiği, alanların kendi diliyle gerçekleştirilirken yaratıcılık bağlamında diğer disiplinlerle de ilişki kurulması sağlanmalıdır. Bu nedenle çıkış noktası sayılacak bazı ilkeler şunlardır:
- Aktif eleştiri – öğrenci merkezli – eleştirel bakmak yaşama
- İlişki kurma - iletişim
- Bağımsız yargılama – özgürlük - özgünlük
- Duyguyu katma
- Yanıta farklı, çeşitli yollardan gitme
- Yeni anlamlar üretme, çıkartma – soru sormak – problem üretmek
- Deneme, yanılma
- Kendine yeterli olma
- Açık fikirlilik
- Esneklik
- Yaratıcılık
- Merak
- Araştırma vs. – okumak – düşünmek…
- Hayal etmek - düşlemek
Tasarlama bir bütündür ve bir nesne, bir sistem ya da bir olayın amaçlanan bir sonuca göre tanımlanmasıdır, insan yaşamındaki tüm becerilerin toplamıdır. Tasarlama eğitiminin konusu ise bireylerde eleştirel, yaratıcı, yenilikçi, katılımcı ve ileriye dönük olma özelliklerinden geliştirilmiştir. Problemlere çok yönlü bakmak, yaklaşmak, yeniliğe hazır olmak niteliklerini de taşır. Tasarlama eğitimi, salt beceri ve tekniklerin öğretimi değildir. Aynı zamanda bir problem-konu üzerinde nasıl çalışılacağını, bireyin bu problem hakkında nasıl düşündüğünü ve ona nasıl yaklaştığını ele alır. Hatta kendi problemini ürettirir. Tasarlama eğitimi, bireylerin düşünmesi, tanımlaması, ilişkilendirme yapabilmesi, bildiklerini uygulayabilmesi, değişen bir ortamda çalışabilmesi açısından zorunludur. Alternatif çözümler bulma ve problemlere eleştirel ve yaratıcı bakmak için çocuklara, merak etmeyi, hayal kurmayı, gözlem yapmayı, araştırmayı, ip uçlarını değerlendirmeyi öğretmek gerekir. Bu nedenle kendilerine şu sorular sordurulabilir.
- Nasıl bir deneyim yaşadım?
- Bu deneyim hakkında neler hissediyorum?
- Bu deneyim hakkında nasıl düşündüm?
- Bu deneyim hakkında ne düşündüm?
- Bu deneyim hakkında neden düşündüm?
- Yargılarken temelde hangi ölçütleri, değerleri göz önüne aldım?
- Neden bazı şeylerden hoşlanıyor, bazılarından hoşlanmıyorum?
- Durumu daha iyiye götürebilmek için ne yapabiliriz? ( İTÜ Bülten –Tasarlama Eğitimi)
Eğitim kendi isteğiyle ya da başkalarının etkisiyle insanın kendi davranışlarında değişmeler oluşturması demektir. İçinde plan vardır. Eğitimde söz konusu olan, öğrencinin kendisine sunulanı olduğu gibi almak yerine, üzerinde düşünmesini ve önermelerde bulunmasını sağlamaktır. Bu nedenle yaratıcılığa yer verilmelidir. Yaratıcılık bir süreçtir. Sonuçta sözel ya da sözel olmayan değişik bir nesne, bir gösteri, düşün-buluş ortaya çıkar. Yaratıcılığın koşulu, çalışmak, deneyim, gözlem, araştırma, algıdır. Sanat eğitimi ise yönlendirme ve bilgilendirmedir. Sanat insanların duymasını-hissetmesini, görmesini sağlar. Simgeler aracılığıyla değerler, düşünceler ve duygular anlatılır. Sanat evrensel bir dildir. İnsana ait tüm duygular söz, ses, renk, devinim ve biçimlerle somutlaştırılır. Sanat eğitimi seçmek, üretmek, yaratıcılık, paylaşmak eğitimi, sentez yapmak, çözümlemektir.
Geleneksel eğitim öğrenciyi pasif yapar, verileni yineleyen konumuna düşürür. Tasarlama eğitimi, bireyleri bulundukları alandaki problemi belirleme, problemler konusunda düşünme, ilişki kurma ve yeni durumları tasarlama konusunda yetiştirmektir. Ayrıca, bireyin kendi alanında eleştirel, yaratıcı, yenilikçi ve ileriye dönük olma özelliklerini zenginleştirmesine yardımcı olacak, ona daha geniş bir perspektif ve daha bütüncül bir bakış kazandıracaktır. Ancak tasarlama eğitimi İlköğretimden hatta anaokulundan itibaren başlamalı ki üniversitede yerini bulsun. Çünkü tasarım, problem belirleme, problem çözme, yaratma, ve karar verme yöntem ve tekniklerini içerir. Bu da temelden verilirse ilerisinde başarı sağlanır.
Tasarlama, daha önceden varolmayan bir ürünün, yeni bir sistem ya da nesnenin ortaya konması amacıyla yapılan bir eylemdir. Sonuçta yeni yaratılmış bir ürün söz konusudur. Sanat eğitimi tümüyle yaratıcılığı kapsar. Yaratıcılık, eylemliliktir. Yaratıcı öznenin dünyayı değiştirme eylemliliğidir, temelinde sezgi yatar. Yaratıcılık, bir konuya değişik ve farklı görüş açılarından yaklaşmak ve yeni önermelerde bulunmaktır. İçeriğinde bireysel özgürlük vardır. Yaşamı algılama ve aktarma yetisidir. Mevcut bilgi ve deneyimin yeniden sentezlenmesidir, bilginin yeniden üretilmesidir ve yeni ürünler, düşünceler ortaya koyabilmesidir. Sanatta yeni ve özgün bir bütünlük kazanmadır. İçinde merak, imgelem, buluş özgünlük öğeleri vardır. Bir sorunun analizi, sentezi ve orijinal yeniliği söz konusudur. Buluşun, yeniliğin esas olduğu yaratıcılıkta, zihnin tüm yetileri, düşünceler, düşünme süreçleri ve imgelem etkileşim halindedir. Buluşa yönelen yaratıcı eylem, bu yapının tüm parçalarını bir araya getirir, birleştirir. Yaratma seçmeyle başlar. Hedefe farklı yollardan ulaşabilmektir yaratıcılıkta esas olan. Yaşam yaratıcılıkla değişir. Ölümsüzlük istemi sanat yapıtlarında hayat bulur.
Genel sanat eğitimi ikili amaç taşır.
• Sanatı doğrudan üreten, yaratan bireylerin eğitimi
• Sanat eserinden haz alan bireylerin eğitimi
Algının da büyük rolü olduğu kesindir sanat eğitiminde. Algı daha iyi görme, ayrımsamalar yapma, bağlantılar kurma yeteneğidir, yani ayırt etme olayıdır. Algılama, duyularla farkına varma ve akıl yoluyla bilgi almadır. Sanat eğitiminde üzerimize düşen görev ise açık algıyı geliştirme olmalıdır. Açık görüş, kapsamlı görüştür. Yaşam görme ile başlar ama yüreğimizle görmek gerekir. Aynı zamanda görmeyi de bilmek gerekir. Bu da eğitim yoluyla olur. Sanatta görmek seçim olayıdır.
Tüm bunların ışığında Temel Tasarım dersine bakalım. Temel tasarım, bir süreçte gerçekleşen bir çeşit duygu ve duyarlık eğitimidir. Temel tasarım süreçleri olan gözlem yapma, araştırarak bulma, uygulama, deneyselliği ön plana alma, eleştirme ve sonuçlandırma söz konusudur. Temel Tasarım dersi görsel kayıtlarla temel fikir edinme, anlama, ifade ve anlatım olanaklarını öğrenciye kazandırma çabası için kurallı, kuralsız, zıtlık, denge, ritm vs. ilkeleri çerçevesinde düzenlenmiştir.
Bilim ve sanat işbirliği yapmak zorundadır. Her ikisinde de amaç yaşama hizmet ve yeniyi keşfetmektir. Sadece dilleri ayrı, amaçları aynıdır. Sanat duygu, düşünce, yeteneği eğitirken zeka da gelişir. Nitekim sanat eğitimi bireyin düşünce, duygu ve izlenimlerini aktarabilmede yeteneklerini ve yaratıcılık gücünü estetik bir düzeyde anlatabilme çabasıdır. İnsanın her alanda yaratıcı, tasarlayıcı düşünce üreten yanını pekiştiren anlayıştır. Dolayısıyla imgelemdeki tasarım biçimlenir, derinleşir, anlamı genişler böylece zihne dayalı tüm yetiler gelişir. Sanat eğitimi tüm ifade tarzlarını kapsar.
Zihinsel yaşantıların anlaşılabilir biçimde anlatımı ( düşünce, duyum, duygu, sezgi ) bunların eğitilmesi kişiliğin gelişmesine neden olacaktır. ( Read ) Sanat eğitiminin amaçları içinde, iyi insanlar, toplumlar yetiştirmek de vardır. Aynı zamanda güzel bir dünyaya sahip olmak gibi…
Bilimsel eğitimin yanında sanatsal eğitimin gerçekleşmesi bireyin, zihinsel yetilerinin, düşüncenin zekanın gelişmesine neden olmuştur. Yaşamda bilim kadar sanat, sanat kadar da bilim gereklidir. Bilim ve sanat bir denge unsurudur. Yaşam insan tarafından değiştirilir. Bu da bilim ve sanatla olur.
“Bilim kuvvetli ve derin bilgidir. Sanat, bir duygunun, bir tasarımın ifadesinde kullanılan yöntemlerin tümüdür. Sanat dış gerçeklikten alınıp düzenlenmiş bir seçmedir. Sanatın ne olduğumuzun anlamını ve önemini duygu diliyle söyleyişi gibi bilimde gördüğümüz her şeyin önemini bilgi diliyle söyler bize. Bilgi olarak bilim, sanata dış gerçeklikten seçme olanağı verir. Böylece eylemden içeriye giren dikkat sanat yoluyla dışarıya, eyleme doğru döner. Kendimizi değiştirirken dünyayı değiştiririz. Bunu yaparken dünyayı daha iyi tanırız. Dünyayı tanırken kendimizi daha iyi tanırız. Sanat bir canlandırmadır. Bilim bir açıklamadır. İkisi arasındaki ayrım yalnızca yöntemlerindedir. Dış gerçekliğin bilgisi bilim, kendimizin bilgisi sanattır. Sanat duygunun bilimidir, bilimse bilginin sanatıdır. Yapabilmek için bilmek zorundayız ama ne yapılacağını bilmek için de hissetmeliyiz. Bilim dış gerçeklik dünyasıyla, sanatsa iç gerçeklik dünyasıyla ilgilenir. Bilim nasıl, insanın duygularla algılanan dünyasındaki özgürlüğünün dile gelişiyse, sanat da insanın duygu dünyasındaki özgürlüğünün dile gelişidir. Sanat duygu dünyasını ya da iç gerçekliğin, bilimse, görülen dünyanın ya da dış gerçekliğin betimlenmesidir. Bilimsel bilgi, sanatsal seçmede rol oynar. Yaşamdaki zıtlık bilimde de, sanatta da varlıklarını sürdürür. Gerçeğin bilgisi bilim, kendimizin bilgisi sanattır. Sanat duygunun bilimidir, bilimse bilginin sanatıdır. Yaşamak için bilmek zorundayız ama ne yapacağımızı bilmek için de hissetmeliyiz. Sanat ve bilim yaşamın kılavuz kitaplarıdır. Sanatı olan kültürler yaşamaya devam eder. Aynı zamanda sanat toplumun gelişme koşullarından biridir.” (C.Caudwell)
Bu bağlamda Yıldız Teknik Üniversitesinde bilim eğitiminin yanında sanat eğitimine de yer verilmesi yaşam için doğru ve güzel bir karardır. Farklı disiplinlerin bir arada olması yaratıcı, sorgulayıcı insanların yetişmesine neden olacaktır.
KAYNAKLAR
* Türk Grafik Tasarımcıları-1,2,3 - 1995 Alternatif Yay.
* The History Of The Illustrated Book-1997-LondonThames and Hudson Ltd.
* Graphic Design 91-1990-Zurich Graphis Press Corp.
* Graphis Design 92-1991-Zurich Graphis Press Corp.
* Graphic Design-1996-Page On Publishing Ptd. Ltd.
* Design Principles and Problems P.Zelanski,M.P.Fisher/1994 H.Brace College Puplishers
* Living With Art –R.Gilbert/1995 McGraw-Hill,Inc
* Japanese Graphics Now
* Graphic Design School
* Graphis Design Annual 2004
* History of Graphin Design
* Graphic Styles
* Grafik Sanatı Dergileri
* Resim1, Temel Sanat eğitimi,Resim teknikleri, Grafik Resim – Prof. Dr. M. Işıngör, Prof. Dr. Erol Eti, Prof. Dr. M. Aslıer/1986 Türk Tarih Kurumu Basımevi
* Temel Plastik Sanatlar Eğitimi–Prof. Abdullah Demir/1993AnadoluÜniv. Açık Öğr.Fak
* YAVUZ, H.S. Yaratıcılık-BÜ yay. 1994
* BÜYÜKİŞLEYEN, Z. Sanat Eğitimi-Meteksan yay. 1977
* BECER, E. İletişim ve Grafik Tasarım-Dost Kitapevi 1997
* NİETZSCHE, F. İyinin ve Kötünün Ötesinde Bir Gelecek Felsefesini Açış-Ara yay. 1990
* GÜNDÜZ, V. Cehenneme Övgü Gündelik Hayatta Totalitarizm-Ayrıntı yay.1996
* FROMM, E.Sevgi ve Şiddetin Kaynağı-Payel yay.1979
* ERBİL, H. Sanat Felsefesi Tartışmaları-Ekin yay. 1990
* DENEL, B. Temel Tasarım ve Yaratıcılık-ODTÜ
* ERBAY, M. Yükseköğretim Düzeyinde Sanat Eğitimi Programlarının Uluslararası Bağlamda İncelenmesi-Sanatta Yeterlik Tezi 1995
* ÇELLEK, T. Ortaöğretimde Görsel Sanat Eğitimi Konusunda Yapılan Çalışmaların Analiz ve Yorumu-Yüksek Lisans Tezi 1991
* DORUK, B. Temel Dizayn-Öğretim Programını geliştirme Üzerine Bir Çalışma/İTÜ
* COUDWELL,C. Yanılsama ve Gerçeklik - Pavel yay. , 1974
* BERGER,T. Görme Biçimleri - Metis yay.1986
* İTÜ Bülten Tasarlama Eğitimi 1 – 2 , 1985
* BAŞARAN, İ.E. Eğitim Yönetimi -Matbaa 1983
* BAŞARAN, İ.E. Eğitime Giriş - Sevinç Matbaa 1973
* READ, H.Sanatın Anlamı -İş Bank yay. 1974
* FİSHCER,E. Sanatın Gerekliliği - Kuzey Yay. 1985
* VELİDEDEOĞLU,S. İnsan ve Yaratma Edimi İş Bankası Yay. 2000
* ROUQUETTE, M.L.Yaratıcılık - İletişim Yay. 1992
* MAY,R.Yaratma Cesareti -Metis Yay.
* SUNGUR,N.Yaratıcı Düşünce -Özgür Yay.
* SAN,İ. Sanatsal Yaratma Çocukta Yaratıcılık - İş Bankası Yay.
* ÜSTÜNDAĞ,T. Yaratıcılığa Yolculuk- Pegem Yayıncılık Kasım 2002
* ROBİNSON,K. Yaratıcılık Aklın Sınırlarını Aşmak - Kitap Yayınevi Nisan 2003
* SAN,İ. Sanat ve Eğitim/Yaratıcılık, Temel Sanat Kuramları, Sanat Eleştirisi Yaklaşımları–Ütopya Yay
* FREİRE,P. Ezilenlerin Pedagojisi Ayrıntı Yay. 2003
* Grafik – Designer Deutschland
* Türk Grafik Tasarımcıları LOGO - Alternatif Yay. 2006
* PİNK, D. Aklın Yeni Sınırları - MediaCat yay.
* FOSTER,J. Fikir Nasıl Bulunur - MediaCat yay.
* MOZOTA,B.B. Tasarım Yönetimi - MediaCat yay.
* Amatterofdesign It’s a matter of Promotion
*Graphis DesignAnnual 2004
* Garphis PosterAnnual 2005
* BOYLE,C. Color Harmony for the web
*.MUMAW, S. Simple Web Sites Rockport Publishers
* Edited by ZİEGLER, K. GRECO, N. PortfoliosOnline digital and graphic designer’s websites –
* UÇAR, T.F. Görsel İletişim ve Grafik Tasarım
* Grafik tasarım Dergisi – Yay. Yön. Sabri VAROL
* BONO De E. Çocuklar Sorun Çözüyor – İnkılap Yay.
http://www.tulaycellek.com/tulay/eser.asp?id=633 KİTAP - DERGİ KAPAĞI TASARIMINDA ESTETİĞİN İŞLEVSELLİĞİ, İŞLEVSELLİĞİN ESTETİĞİ
http://www.tulaycellek.com/tulay/eser.asp?id=638 AMBALAJIN YAŞAMDAKİ YERİNDE BİZ, BİZDE AMBALAJIN YERİ
http://www.tulaycellek.com/tulay/eser.asp?id=703 MARKA DÜŞLEMİNDE YAŞAMAK
* http://www.tulaycellek.com/tulay/eser.asp?id=267 YARATICILIĞIN EĞİTİMDEKİ YERİ
* http://www.tulaycellek.com/tulay/eser.asp?id=332 YARATICILIK VE ÖĞRENME
* http://www.tulaycellek.com/tulay/eser.asp?id=313 YARATICILIĞIN YAŞAMDAKİ YERİNDE EĞİTİMİN ROLÜ
* http://www.tulaycellek.com/tulay/eser.asp?id=20 YARATICILIK VE EĞİTİM SİSTEMİMİZDEKİ BOYUTU
* http://www.tulaycellek.com/tulay/eser.asp?id=312 BİLİM, SANAT VE EĞİTİM ÜZERİNE
* http://www.tulaycellek.com/tulay/eser.asp?id=532 GELECEĞİN ŞEKİLLENMESİ İÇİN EĞİTİMDE YARATICILIK
http://www.tulaycellek.com/tulay/eser.asp?id=2 SANAT VE BİLİM EĞİTİMİNDE YARATICILIK
http://www.tulaycellek.com/tulay/eser.asp?id=566 SANAT VE EĞİTİMİNDE TASARIM VE YARATICILIK ÜZERİNE
http://www.tulaycellek.com/tulay/eser.asp?id=131 “NOKTA” ÜZERİNE
Öğr. Gör. Tülay ÇELLEK Yıldız Teknik Üniversitesi Sanat ve Tasarım Fakültesi
|
