Umudun dengesinde yaşamak …
Eline bir denge almış ipte yürüyor rahatça. Her şeyde bir denge arayarak… Ama dengeyi nerede, ne kadar aramalı, mutlu olmak adına? Dengeyle yaşarsan bu denli yıpranmazsın… O zaman dengeyi tutturmalısın… Dengeyle durmalısın… Dengesini yitirmiş olmalı… Biraz dengeli ol… Ne dengesiz insan… Dengede duralım… Senin hiç dengen yok mu?... Böyle dengesizce bir yere varamazsın… İlişkilerde dengeye bakmak lazım… İşte böyle uzar gider, “denge” sözcüğü cümlelerimizin içinde yaşam bulmaya çalışarak.
Denge değişik ölçüler arasında aranmalıdır. Resimde dengeyi dikey ve yatay çizgiler kurar. Ayrıca salt çizgilerle değil, açık - koyu zıtlığıyla da verilebilir. Denge yaşamda da aranmalıdır, sanatta olduğu kadar. Başarılı bir düzenlemede kullanılan ögeler birbirleriyle karşılaştırıldıklarından genelde denge hissedilmiştir. Tıpkı başarılı ilişkilerde olduğu gibi. Denge biçim, yön, ölçü, aralık, doku, renk ile sağlanabilir, sanatsal tavırda. Ya davranışlarda nasıl sağlanır? Siyah-beyazla mı, yoksa araya konan grilerle mi? Görsel ağırlıkları olan ögelerin eşit dağılımının bir türü olan denge, tasarım ilkelerinden biridir. Ve en önemlisidir belki de… Zıtlıkta denge, kurguda denge, renkte denge,ilişkide denge…Yaşam güzelliğinin ilkesinde olduğu gibi. Denge zıtlıkla koşulludur adeta. Yeryüzündeki her şey zıtlıklar dengesine dayalıdır. Dolunun boşa, tüketimin üretime, sabrın isyana, gecenin gündüze, bitmenin başlangıca... İnsanın yaşamı ve kendisi dengeye dayalıdır. Dengesizlik her şeyi altüst edebilir. Çünkü dengesizlik bozukluk, yanlışlık demektir. Görsel uyarıcılık, görsel tat, görsel irkiltme, görsel kirlilik dengedeki doğruluk ya da rahatsız edicilik sonucu oluşur. Gerek görsel, gerek devinimsel, gerekse sessel anlatımda dengenin sağlamlığı söz konusudur. Denge, formda, renkte, harekette, açık-koyuda kendini gösterir. İki boyutlu düzenlemeye ait dengede, ifadeyi sağ ve sol olarak ya da alt ve üst olarak iki bölüme ayıran düşey ve yatay eksen aranır. Ya başka neler aranır?
Denge simetrik ( bakışık ) ve asimetrik denge ( bakışımsız ) olarak ikiye ayrılır.
Simetrik denge, bir eksene göre ögelerin aynı durumda tekrar etmesiyle oluşur. İnsan vücudunun doğal olarak simetrik dengeye sahip olması sanat gücünü - bilinç altında - o yönde etkilemiştir. Kesin, kararlı, oturmuş bir kompozisyonu oluşturur simetrik denge. Ancak fazla ilgi uyandırmaz. Durağanlık çağrışımıdır. Tekdüzelik göstergesidir. Kütlenin, hareketsizliğin, ağırbaşlılığın dengesidir simetriklik… Tabii öncelikle kendimizdenlik simetriye götürür bizi…
Asimetrik denge, eşit yada eşit olmayan görsel ağırlıktaki ve çekicilikteki ögelerin düzenlenmesiyle oluşturulur. İlgi çekici olması yönünden kompozisyon daha başarılı olur. Anlatımı oluşturan elemanların, benzerlik, zıtlık, üslup, uygunluk ilişkileriyle renk, biçim, hareket, açık-koyu ile oluşan denge, asimetrik dengeyi oluşturur. Davranışlardaki çeşitlilik, insanlardaki farklılık birbirini tamamlayan ama aslında asimetri olan. Ve şaşırtan, beklenmedik olan. Heyecan uyandıran. Yaşama hareket sağlayan, fışkıran, durağan olmayan…Tahterevallide uca geçtiğinizde, tek taraftaysanız yani karşınızdaki yok olmuşsa ansızın, sizi gökyüzüne sıçratan ama sonra toprağa yapıştıran. İki tarafta olanla ise, zaman zaman simetriye ulaşan, tekrara dönüşen gelip gitmeler, alçalıp, havalanmalar, içinde asimetriyi barındırmalar an an…
Denge yaşamdan taşan, kağıda bulaşan. Kağıttan, kilden, taştan, seramikten fışkıran yaşamda can bulan… Sesten çıkan, gönülde yerleşen denge... Dengeniz neyin içinde? Dengeniz nasıl bakışmış yaşama, ulaşmış insana, sanata, bilime ve toprağa… Bulutlara yükselmiş hayallerde … Denge, herkese ne kadarlık katılmış evrende?...
23 -12-2003 / İSTANBUL
|
