TÇ - Benim ve sizin alt yapınız farklı. Branşımın Grafik Tasarım olması nedeniyle tabelalardaki harf aralıklarına eleştirel bakıyordum. Aralıklardaki yanlışlıkları eleştirirken “Show Roomumuz açılmıştır” diyen tabela yazılarını okumaya başladım. Sonra onları not alarak metinleştirdim. Bir yerlere de yolladım. Milliyetten Gönül HANBAY Hanım bu nedenle söyleşiye geldi ve yazı Milliyette yayınlandı. Bir gün sonra insanlar, “dün radyoda sizden bahsediliyordu, Milliyetteki yazınız okunmuş. Biz de Tülay Hanım’a katılıyoruz” demeye başladılar. Ben biraz önceki saptamanıza katılıyorum. Ama bu örneği şu yüzden verdim özellikle. Olayın daha geniş boyutu var. Kesinlikle yayılıyor. Bir yerde yazınız çıkınca başka yerlere ulaşıyor. Örneğin benim o radyo programlarından haberim olmadı. Telefonla iletişim kurulan programlarda yer almış. Bana arkadaşlar söyledi, sizin yazınız konuşuluyor diye. Sevindim.Sizinki de öyledir, inanıyorum.
FH - Tabii etkisi büyük olmuştur.
TÇ - Örneğin siz yazdınız, bir çok insanın dikkatini çekerek onlarında yazmasını sağladınız. Bu da bence çok büyük etki. Gündemde tuttunuz. Bu da önemli bir etki.
FH - Ayrıca inanamayacağım kadar yaygınlık kazandı. Benim zamanımda asistan olan, daha sonra dekanlık yapmış Prof. Dr. İnci ENGİNÜN Newyork’tan bana duyurusunu getirdi. Newyork’taki üniversitelerde ders kitabı olarak okutulduğunu söyledi Türkçe “Off”un. Avustralya’da yayın yapan “SBS Radio” benimle altı ay süresince, sürekli röportaj yaptı Türkçe konusunda. O yüzden Avustralya’dan Amerika’ya kadar gitmediği yer kalmadı kitabın.
TÇ - Feyza Hanım bir şey daha dikkatimi çekti. Anlatımınız salt saptamaları buraya sıradan geçirmek değil, çok hoş, sanatsal, özgün bir diliniz var. Örneğin çok etkilendiğim için yineleyeceğim. Türkçe’yi kullanırken idareli kullanmamızı, müsriflik yapmamız gerektiğini tabii örneklerle anlatmışsınız. O bana kendi alanımla ilişki kurmamı sağladı. Grafik Tasarım dersimde “Afiş” konusunu verirken işte sizin “Fazla sözcük kullanmayın, doğru kullanın” demenizi orada sadelikle anlatmaya çalışıyorum. Bu sanatsal tavrınız gerçekten hoşuma gitti. Asla sıradan bir saptama değil yaptığınız. Şimdi, eğitimi esas aldım. Ama buna yöneticilikle girelim. Yöneticilik gerçekten de Türkiye’de özellikle çok eleştirel bakılması gereken bir olay, bir olgu diye düşünüyorum. Sizin yöneticiliğinizde var. Şöyle yapabilir miyiz; bir sizin yöneticiliğinizden örnekler, yaptığınız çalışmalardan örnekler, bir de Türkiye’de yöneticilik tarzı, biçimleri ve örnekleri, yöneticilik yaşantılarıyla ilgili yine o eleştirel bakışınızla bir şeyler anlatabilir misiniz? Bana göre eğitimi etkiliyor yöneticilik.
FH - Ben de hep eğitim alanında yönetici oldum. 1984 den 2002 ye kadar süren bir yöneticilik, yani araya belki yönetici olmadığım çok kısa dönemler girmiştir, ama 84’den başlayarak yönetim kurulu başkanlığı, dershane müdürlüğü, bölüm başkanlığı olmak üzere pek çok yönetim kademesinde bulundum. İşin içine maddi kısım girince, para işleri karışınca kendime çok fazla güvenemiyorum. Öbür işleri kısa sürede bıraktım bu nedenle. Eğitim işinde ise başarılı bir yönetici olduğumu düşünüyorum. Şundan düşünüyorum. Bir kere benimle birlikte çalışan insanları mutsuz etmiyorum. Cezalandırmadan çok, ödüllendirme yöntemim var. Örneğin onların eğilimlerini biraz saptadıktan sonra akşamlara kadar toplantı yapıp; sorular, düzeltmeler, seminerler, tahtanın başına geçip hatta ders anlatırken nerelerde, hangi türde esprilerin uygun olacağına kadar, “espri yapın, şurada şöyle bir fıkra anlatıyorum aklınızda bulunsun” gibi uyarılara kadar, bu kadar yöntem vererek. Ondan sonra da ama akşamları, “haydi evlerinize telefon edin; yemeğe, içmeye gidiyoruz.” diyorum. Arkadaşlar arası iletişimde de kimin nesi var, çocuğu mu doğacak, evde huzursuzluğu mu var , hastası , sıkıntısı mı var, onlarla ilgilenmek durumundayım.
TÇ - O zaman elemanlarınızı çok iyi tanıyorsunuz. Sadece onların iş alanındaki görüntüleriyle değil, bütünüyle.
FH - Bütünüyle evet. Özel yaşamlarını da biliyorum. Hatta özel yaşamlarında karşılaştıkları bazı sorunları bile bana danışarak çözümleme yoluna gidiyorlardı. Yöneticilikte sevmediğim şey tavır değişikliğidir. Bunu da yaşadım.
TÇ - Bunu biraz açımlarsanız, örneklerseniz…
FH - İnsanların sizi yönetici olarak algılamaları, daha önceki algılamalarından farklı oluyor. Bazıları hiç olmadığınız kadar samimiymiş gibi hava yaratıyor. Oysa bir gün öncesine kadar sizli bizli konuşan insanlar bunlar. Bir de yöneticilikten ürküp çekinenler var. Bu da tabii karakterlerle ilgili. Daha önce yakın olduğunuz, şakalaştığınız kişiler kapınızın önünden geçerken, kapıyı vurup, kafasını uzatıp “girebilir miyim acaba?”yı o kadar tereddütle söylemeye başlıyorlar ki içiniz kaldırmıyor. Yani sen benim çok samimi arkadaşımsın, yönetici oldum diye araya böyle büyük bir mesafe koymana gerek yok. Birbirimizle iş saatleri içinde nasıl , mesai bittiğinde nasıl konuşacağımızı kestirebilecek, araya sınır koyabilecek insanlarız. Hiçbir zaman bir laubalilik içine girmeyiz. Ama insanlar asıl yüzlerini bir biçimde göstermiyorlar.
TÇ - Evet ben de yaşadım. Anadolu Güzel Sanatlar Lisesinde uzun süre resim bölümü md. yardımcılığı, sadece bir ay Müdür vekilliği yaptım. Söylediklerinizi aynen yaşadım. Sadece mekan ve yüzler ayrıydı. O da biraz önce bahsettik hani saç, baş düzeltmek ya da titr ile, koltukla birçok şeyi yaptığımızı sanmak veya yabancı dille her şeyi hallettiğimizi sanmak gibi bir şey. Bağlantısı aynı. İnsana, insanlığa değil de koltuğa karşı, özel bir tavır var. Güzel değil, hoş değil bunlar. Eğer özünde insansanız, duyarlıysanız, paylaşımcıysanız, araştırmacıysanız koltuk ve yabancı dil artınız olur. Yoksa hiç bir şey yerini bulmaz. Üstelik ilerlememize de engel. Hem de önemli bir engel. Peki yöneticilikten eğitime geçsek. Öğretmenliğe, eğitimciliğe bakışınız? Kendinizden, çevrenizden örnek vermek gibi.
FH - Öğretmenlikte acemiliği hiç içime sindiremediğim için daha yirmili yaşların başında mezun olup öğretmenliğe başladığımda yeni mezun olduğumu anlamasınlar diye o kadar büyük çaba gösterdim ki! Ama daha sonra pişman oldum. Acemiliğin de doya doya yaşanması var. “Ben ilk dersimi yapıyorum”, diyebilirdim öğrencilerime. Ama 40 yıllık hocaymışım gibi girdim ve anlamasınlar diye de elimden geleni yaptım. Anlamadılar gerçekten. Oysa benim İzmir Kız Lisesinde aynı sınıfta okuduğum bir arkadaşım vardı aralarında. O evlenmek üzere bırakmış okulu. Nişanlanmış ama sonra işler bozulmuş ayrılmış. Epeyce bir süre ara vermiş. Sonra okula dönmüş. Bu arada benim mezun olduğum okula değil, tayin olduğum okula kaydını yaptırmış. Ve ben öğretmen olarak geliyorum. Sınıf arkadaşım öğrencim oluyor. Onu görünce belki biraz da paniğe kapıldım. Yani hiç ciddiye alınmayacağım. Öğrenci, öğretmenin arkadaşı, bu sefer öğretmen olarak giriyor, ciddiye alınmaz, diye bir kaygım vardı. Öğretmenliğin tadı bence daha ileri yaşlarda çıkıyor. Gençken öğretmenlik değil, korku sizi yönetiyor. “Başaramazsam” korkusu hakim oluyor. O yüzden de tam açamıyorsunuz kendinizi. Sınırlamalar getiriyorsunuz. En azından bende böyle oldu .“Bilmiyorum” demeye çok korkardım. Öğretmen nasıl bilmeyecekmiş? Oysa şimdi, az önce bir soru sordu öğrenci “Bu konuyu hiç düşünmedim, bilmiyorum; hiçbir fikrim yok” dedim. Bunu rahatlıkla söyleyebiliyorum. Hakikaten bilmediğim o kadar çok şey var ki! Bütün bilgileri düşünürseniz, benim bildiğim nedir? Bit kadar bir şey biliyorum ben dünyanın bilgisi yanında. Şimdi öğrenciyle ilişkilerimde nerede samimi olabileceğimi, nerede onu kırmadan durdurabileceğimi, nerede mesafe koyabileceğimi çok iyi biliyorum. Yüz verirsem tepeme çıkarlar gibi kaygım yok; ciddi durayım beni ciddi görsünler, diye bir sorunum da yok. Espri yapıyorum. Gülüyoruz, şakalaşıyoruz. Ama ondan sonra, “Tamam arkadaşlar konuya dönelim” dediğim zaman da hiç kimse o az önceki havayı sürdürme çabasına girmiyorlar.
TÇ - Eğitimcilikte deneyim de çok önemli.
FH - Çok önemli. 15 yıl düşe kalka, öğretmenliği öğrenerek geçiriyorsunuz. 15 yıldan sonra öğretmen olarak, keyif alarak öğretmenlik yapıyorsunuz.
TÇ - Siz Yüksek Öğretmen Okuluna gittiniz değil mi? Şimdi de ülkemizde pedagojik formasyon almadan öğretmen olanlar var. Bunlarla ilgili değerlendirmeleriniz, yaşantılarınız var mı?
FH - Ben öğretmenlik konusunda biraz katıyım doğrusu. Sadece puanı tuttuğu için öğretmen olan kişilere ya da sistemin böyle işlemesine çok olumlu bakmıyorum. Öğretmenliğin daha küçük yaşta başlatılması gerektiğini düşünüyorum. Eğitim Fakültesinde öğretim görevlisiydim. Edebiyat öğretmeni yetiştiren bir kurum. Ama bakıyorsunuz orada da teknik liseden, sanat lisesinden, imam hatipten, torna-tesfiye bölümünden ve çeşitli Meslek Liselerinden gelmiş öğrenci var. Edebiyat öğretmenliğini hiç düşünmemiş. Ama boşta kalmamayım diye yazmış. Puanı burayı tutmuş. Şimdi bu kişiden iyi bir edebiyat öğretmeni olabilir. Ama olma şansı çok daha düşük bence. Çünkü seçilerek, hayal edilerek, ideal tutularak gelinen bir bölümden başka türlü mezun olunur; şans eseri tutturulan bir bölümden başka türlü mezun olunur. Yaptığı işi hayatı boyunca ceza gibi sürdüren bir öğretmenlik çıkıyor ortaya, buradan nasıl yarar umulabilir?
TÇ - Türkiye’de daha da farklı bir boyutu var. Öğretmen yetiştirmeyen bir üniversiteden mezun olmuş, pedagojik formasyon almamış. Yüksek lisansını otomatik olarak lisans içinde yapmış, tezi yok. Diyelim ki doktorasını da yapmış ama eğitim-sanat eğitimi üzerine değil. Hemen gelip öğretmen-akademisyen olabiliyor. Hatta yardımcı doçent, ve başarılı bir şekilde doçentde olabiliyor. Fakat eğitimci tarafına bir bakıyorsunuz, içler acısı. Sizin biraz önce söylediklerinizin bir başka boyutu. Sonuçta, hangi kademede olursa olsun pedagojik formasyon alınmalı. Bu boyut ciddi şekilde tartışmaya açılmalı
FH - Geçen gün bir toplantıda Adnan BİNYAZAR’la birlikteydik. Onun anlattığı bir şey geldi aklıma. İlköğretim okuluna öğretmen olarak atanan biri yıllarca orada çalıştıktan sonra bir müfettiş uğruyor köye ve köylülerle konuşuyor. “Nasıl öğretmeninizden memnun musunuz?”, diye soruyor. Köylüler diyorlar ki: “Evet, hayvanlarımıza çok iyi bakıyor”. Müfettiş anlamıyor, ne demek istediklerini. Oysa öğretmen, aslında veterinermiş. Veteriner asıllı şu anda öğretmenlik yapan çok kişi var. Merkezi sistemle öğrenci almanın karşısındayken öğretmenlik amacı taşımayan bölümlerde okuyanların hiçbir meslek dersi almadan mezun olup da öğretmen olmalarına sıcak bakmıyorum. Veteriner hekimlik tabii ki kutsaldır. Hayvanları çok seviyoruz.
TÇ - Saygı duyarız
FH - Evet, saygı duyarız ama insanların kendi çocuklarına, hayvanlara verdiklerinden daha fazla değer vereceklerini düşünüyorum. Hastalanan hayvanını hiçbir hayvansever öğretmene götürüp tedavi ettirmez. O zaman çocuğun gereksinmesini de bir veteriner değil, bir öğretmen karşılar. Veliler de bunun peşine düşmüyor. Veli, “Ben buraya mesleği öğretmenlik olan, gerçek bir öğretmen istiyorum.” Diyebilmeli. Böyle bir itiraz geleneği yok. Oysa o veteriner hekimin okuttuğu çocukların dönüp tekrar aynı sınıfları okuma şansı yok değil mi? Onlar yetişmeden büyüyüp gidiyorlar.
TÇ - Ben de öğretmen okulu ve Eğitim Enstitüsü mezunuyum. Çok alan, meslek dersleri görmüştük. Başta psikoloji okuduk. Bir de orada kalmadık mesleki olarak sürekli kendimizi yetiştirdik. Çünkü böyle bir amaçla yetiştirilmiştik. Başka işimiz yok. Sorumluluk alanımız eğitim, öğrenciler. Ben de bu tür bahsettiğiniz insanların bireysel ayrıcalıklara değer vermediğini de fark ediyorum, görüyorum. Eğer sınıfta 100 kişi varsa aslında bir kişi olarak görüyorlar. Ve en kötü tarafı da öğrenciyi kendi kişiliklerine çevirme çabasına giriyorlar. Halbuki eğitim, öğrenciyi kendinizin dışında farklı bir birey olarak kabul etmekle başlar.
FH - Benim örneğin otuz küsur yıl önce Eğitim Psikolojisi öğretmenimin anlattığı olay hala aklımdadır. Bedenen sakat olan bir öğretmeni anlatmıştı. Topal bir kadın öğretmen sınıfa girdiğinde topallığını görüp gülüşmüş gençler. Onların gülüştüğünü görünce, “Haklısınız” demiş öğretmen, “Topalım. Şimdi istediğiniz kadar gülün bana. Gülebilirsiniz gerçekten, size bu izni veriyorum.” Tabii, kimse gülmemiş. “Niye gülüyorsunuz?” demek, işi hakaret dozuna vardırmak yerine, tam tersine yumuşak davranın onlar pişman olsun. Bana da öğrenciler, “Hocam tamam siz, dövmezsiniz ama morartırsınız” derler. Öyle dokunaklı bir şey söylerdim ki bir daha öyle laf etmezlerdi.
TÇ - Siz öğretmen kişiliğinden bahsettiniz. Bunun için şöyle de söyleyebiliriz. Bilgi önemlidir. Ama ondan daha önemli olan nerede olduğunuzdur. Yani insanın doğru yerde olması gerektiği daha da önemlidir. Zeki olabilir ama yanlış yerdedir. Orada zekasını kullanamaz. Öbür tarafta yaratıcıdır ama yine yanlış yerdedir, yaratıcılığını kullanamaz. Sevmiyordur, verimli olamaz. İşte tüm mesele doğru yerde olmaktır.
FH - Ve yaratıcılığının da o alanda geliştirilmesi.
|
